دعا و نیایش محدود به زمان و مکان خاصی نیست، گر چه زمانها و مکانهای مقدس از ویژگی خاصی برخوردارند. در هر وقت و هر کجا و به هر سو می توان با خدا سخن گفت که «فَاَینَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّه» (سوره بقره آیه 115) در مسجد، در صحرا، در بستر خواب، در میدان رزم، در میان جمع و در خلوت و حتی در کنار همسر و شب زفاف، با هر زبان و هر حال، با عربی، با فارسی، با ترکی، با هندی، با زبانهای اروپایی، و حتی با «لالی» و به تعبیر آن پاکباخته بیابان عرفات و کربلا در دعای عرفه«فَاِلَیکَ عَجَّتِ الْأَصْواتُ بِصُنُوفِ اللُّغاتِ».دعا توجه می خواهد، حال لازم دارد، اشک و آه می طلبد که همان سبب تزکیه روح و تصفیه نفس می شود، در دعا تداوم ضروری است، استمرار و به قول برخی بیش از آنچه نفس می کشی به خدا بیندیش که در هر نفسی دو نعمت موجود است و از این رو دو سپاس لازم دارد.[1]

گرچه می توان با زبان مادری سخن گفت و از درون دل با خدا نجوا کرد، ولی در عین حال استادان برجسته و وارسته ای درس نیایش را داده اند و راه و روش و آداب سخن گفتن با خدا را آموزش داده اند.

چهار شرط اصلی دعا از منظر معصومین(علیه السلام)

1-  عبودیت:  شرط اول دعا کننده آن است که مقام عبودیت .و بندگی و به دیگر بیان نیاز دائمی خود را نسبت به خالق خود بشناسد و بداند که فقیر مطلق است و غنی مطلق اوست. از چشمه بلاغت امیرالمومنین در مناجات جاری گردیده است: ( خدایا همان عزت برای من کافی است که بنده تو باشم و همین فخر برای من کافی است که تو پروردگار من باشی.) (تو همانگونه که من می خواهم هستی پس مرا همانگونه که دوست داری بگردان)

2-  باور به قدرت الهی:  شرط دوم برای دعا کننده این است که خدا خود را به وصف بی نیازی مطلق بشناسد و بداند که خدا بر اسرار درونی او آگاه و در بر اوردن نیازهای او توانا است و هیچ چیز در برابر قدرتش مانع نخواهد بود. امام سجاد(علیه السلام) عرض می کند خود را به بی نیازی از آفریدگانت ستوده ای و به بی نیازی از آنها شایسته ای و آنان را به احتیاج و تنگدستی نسبت داده ای و ایشان را به نیازمندی به تو سزاوارن پس هر کس چاره نیازمندی خود را از درگاه تو بطلبد و در برطرف کردن احتیاج خویش را از تو بخواهد حاجت خود را در جایگاهش خواسته و برای رسیده به مطلوب خویش از راهش در آمده است.

3-توجه به قرب الهی: شرط سوم برای دعا کننده آن است که خداوند متعال از همه کس نزدیکتر است زیرا خود فرموده است: هر گاه بندگانم درباره من پرسیدند: بگو من نزدیکم.( سوره بقره آیه186)

ما از رشته ی رگ گردن به نزدیک تر هستیم(ق آیه 16)

خداوند میان انسان و قلب او حائل می گردد و از خود او به او نزدیک تر است.

4- اخلاص: شرط چهارم داشتن اخلاص در دعا است یعنی فقط خدا را بخواند و کس دیگری را شریک او قرار ندهد. چنانکه می فرماید: پس با اخلاص در اعمال عبادی تنها خدا را بخوانید.

بر این پایه بنده نباید توهم کند که دیگران در به جا آوردن حاجات او کم تری اثری دارند ، بلکه تنها خداوند متعال یگانه فریادرس اوست.[2]

[1] جلوه گاه عرفان(شرح مناجات شعبانيه)، عبد خدایی،محمدهادی،1383،ص16
[2] آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی،نیایش از دیدگاه عقل و نقل،1389،صص58،59،60)